Το Αρχείο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ιδρύθηκε το 1973 ως παράρτημα του (τότε) Σπουδαστηρίου Νεωτέρας Ελληνικής Φιλολογίας και Λαογραφίας και την εποπτεία του ασκούσε τριμελής επιτροπή (Γ. Π. Σαββίδης, Α. Σαχίνης, Ά. Αγγέλου, γραμματέας: Α. Κεχαγιά – Λυπουρλή). Είχε ήδη προηγηθεί μία προσπάθεια σύστασης αρχείου το 1967 με πρωτεργάτες τούς Λίνο Πολίτη και Γ. Π. Σαββίδη, η οποία τελικά διακόπηκε λόγω της επιβολής της δικτατορίας.
Σήμερα το Αρχείο λειτουργεί υπό τη δικαιοδοσία του Τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., το οποίο έχει αναλάβει και τη χρηματοδότησή του. Στεγάζεται στην αίθουσα 101 του παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής, ενώ τη νέα επιστημονική επιτροπή απαρτίζουν οι Γ. Κεχαγιόγλου, Μ. Μικέ, Αικ. Τικτοπούλου, Λ. Βαρελάς (γραμματειακή υποστήριξη: Σοφία Σαχπεκίδου). Συνημμένο μπορείτε να δείτε τον Κανονισμό για τη λειτουργία του Αρχείου και τον τρόπο πρόσβασης στο υλικό.
Αρχειακό υλικό
Το Αρχείο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας περιλαμβάνει έναν αξιόλογο αριθμό αρχειακού υλικού νεοελλήνων συγγραφέων του 20ού, κυρίως, αιώνα, που συνίσταται σε χειρόγραφα και δακτυλόγραφα έργων (σε προσχέδια ή ολοκληρωμένη μορφή), τυπογραφικά δοκίμια με χειρόγραφες διορθώσεις, αλληλογραφία, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών, πρώτες εκδόσεις έργων και, σε μικρότερο βαθμό, συλλογές κειμένων από βιβλιοθήκες λογοτεχνών.
Πιο συγκεκριμένα, στο Αρχείο απόκειται το σύνολο του αρχείου Αλκιβιάδη Γιαννόπουλου και μεγάλο μέρος του αρχείου Στρατή Δούκα. Σημαντική θέση στο Αρχείο κατέχουν τα 14 προσχέδια τετράδια του Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη (δωρεά του Γ. Π. Σαββίδη), χειρόγραφα τετράδια και σχεδιάσματα έργων του Άγγελου Σικελιανού, προσχέδια χειρόγραφα του έργου Πλατύ ποτάμι του Γιάννη Μπεράτη και δακτυλόγραφα του μυθιστορήματος Οι ώρες της κυρίας Έρσης του Ν. Γ. Πεντζίκη. Επίσης, στο Αρχείο βρίσκεται κατατεθειμένο μέρος των αρχείων Στέλιου Ξεφλούδα, Γιώργου Δέλιου και Μελισσάνθης με σημαντική αλληλογραφία.
Στα αξιόλογα αποκτήματα του Αρχείου, τέλος, συγκαταλέγεται το αρχείο Μέλπως Αξιώτη, που αγοράστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σε συμβολική τιμή, και το οποίο περιλαμβάνει πλούσια αλληλογραφία της συγγραφέως (650 περίπου επιστολές των χρόνων 1947-1971 των Γ. Ρίτσου, Στρ. Τσίρκα, Κ. Πολίτη, Π. Πρεβελάκη, Θρ. Καστανάκη, Τ. Κ. Παπατζώνη, Έλλης Αλεξίου και πολλών άλλων).
Τέλος, το Αρχείο διαθέτει μεμονωμένα τεκμήρια των Θ. Ορφανίδη, Κ. Π. Καβάφη, Κ. Παλαμά, Αλ. Πάλλη, Μ. Μαλακάση, Κ. Ουράνη, Ζ. Παπαντωνίου, Μ. Αυγέρη, καθώς και μικρότερα αρχεία των Τ. Αθανασιάδη, Γ. Θέμελη, Γ. Θεοτοκά, Έλλης Παπαδημητρίου, Η. Πετρόπουλου, Ρ. Αποστολίδη, Β. Βασιλικού, Χρ. Παπουτσάκη (από το περιοδικό Αντί) και των νεότερων Ν. Βαλαωρίτη, Κ. Λαχά και Κ. Μόντη.
Το Αρχείο σήμερα: αξιοποίηση και προοπτικές
Κατά καιρούς, μέρος του αρχειακού υλικού που έχει κατατεθεί στο Αρχείο έχει παρουσιαστεί στο ευρύτερο κοινό στη διάρκεια ποικίλων εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο (π.χ. σε έκθεση αφιερωμένη στο περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες και τους συνεργάτες του, στο Σικελιανό, τον Μπεράτη και τον Ελύτη). Παράλληλα, είναι δυνατή, υπό προϋποθέσεις, τόσο η αυτοψία όσο και η ερευνητική αξιοποίηση και μελέτη του αρχειακού υλικού από ερευνητές και φοιτητές.
Από τον Απρίλιο του 2005 ώς τον Μάρτιο του 2007, το Αρχείο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εντάχθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου «Ψηφιοποίηση Συλλογών Νεοελληνικής Γραμματείας και Τέχνης του Α.Π.Θ.» (επιστημονικός υπεύθυνος: Κ Μανωλίκας), που χρηματοδοτήθηκε από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απέβλεπε στην αναταξινόμηση και τη συστηματική καταλογογράφηση του συνόλου του υπάρχοντος αρχειακού υλικού και την ψηφιοποίηση του μεγαλύτερου μέρους του, γεγονός που συνέβαλε σημαντικά στην ασφαλέστερη συντήρησή του και στη μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίησή του.
Στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου ψηφιοποιήθηκε το μεγαλύτερο τμήμα του αρχειακού υλικού. Παράλληλα καταλογογραφήθηκε πλήρως το υλικό και τα αποτελέσματα αποτυπώνονται σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή:
- Κική Δημοπούλου (επιμ.), Αρχείο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Αναλυτικός Κατάλογος, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2007 (Παράρτημα της Επιστημονικής Επετηρίδας Φιλοσοφικής Σχολής, Τμήμα Φιλολογίας).
- http://www-old.lit.auth.gr/index.php?page=30000
http://invenio.lib.auth.gr/collection/Modern%20Greek%20Literature%20Archive.
Ωστόσο, παρά τα νέα αυτά δεδομένα και την πρόοδο που έχει συντελεστεί, εξακολουθεί να παραμένει επιτακτική η εξεύρεση χρηματικών κονδυλίων που θα επιτρέψει τη δημιουργία μιας πάγιας θέσης γραμματέα του Αρχείου. Παράλληλα, η εξασφάλιση ικανών οικονομικών πόρων όχι μόνο θα συντελέσει στην κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του Αρχείου ή στην προληπτική και, σε ορισμένες περιπτώσεις, απαραίτητη συντήρηση των πολύτιμων αρχειακών τεκμηρίων, αλλά, πρωτίστως, θα ενισχύσει ηθικά και υλικά την προσπάθεια που καταβάλλεται για τον εμπλουτισμό του με την εξεύρεση και αγορά νέου υλικού, παλαιότερου όσο και νεότερου.